Chuyện mọi người hỏi – AI trả lời đã quá phổ biến, tôi muốn làm ngược lại, thông qua các câu AI hỏi để viết ra chính kiến của mình. Tôi giữ nguyên thứ tự, ngôn từ mà AI viết ra. Và như thường lệ, tôi không đại diện cho tổ chức nào, cá nhân nào (trừ chính tôi), thượng tôn pháp luật, không phỉ báng, kì thị hay chia rẽ, tất cả chỉ mong mỗi người cùng cố gắng để xã hội tốt đẹp hơn.
- Việc cho học sinh tiểu học dùng điện thoại trong trường có nên được chấp nhận?
Không nên được chấp nhận, kể cả đối với học sinh cấp hai. Thứ nhất, đa phần các em chưa đủ nhận thức và khả năng sử dụng điện thoại một cách hữu ích; thứ hai, các em cần có sự kết nối trực tiếp với các bạn trường lớp, tăng giao tiếp giữa con người với con người; thứ ba, có hại cho mắt, da, khung xương vì các em đang trong độ tuổi phát triển…
- Có nên giữ kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia hay thay bằng hình thức đánh giá khác?
Tôi mong vẫn giữ kì thi tốt nghiệp, nhưng thay đổi cấu trúc đề thi, ví dụ nhiều câu hỏi hơn và câu hỏi biến thiên từ dễ lên khó, ưu tiên kiến thức phổ thông toàn diện và khả năng tư duy nhanh nhạy (ví dụ 100 câu trắc nghiệm trong 120 phút), như một cuộc chạy marathon qua thời gian rèn luyện bền bỉ chứ không phải vượt chướng ngại vật, mang tính hên xui cao.
- Bạn đánh giá thế nào về việc tăng tuổi nghỉ hưu ở Việt Nam?
Tôi không ủng hộ điều này, vì thời nay khoa học công nghệ phát triển rất nhanh, cần sự nhanh nhạy và cập nhật thông tin liên tục. Nghịch lý là nhiều người trẻ có bằng đại học, thạc sĩ phải làm trái nghề, trong khi người lớn tuổi đáng được nghỉ ngơi lại vẫn phải đến công sở; nên phát triển kinh tế bằng lực lượng trẻ và tăng chế độ chăm sóc cho người lớn tuổi. Trong nhiều trường hợp, người lớn tuổi với kiến thức, kinh nghiệm sâu rộng vẫn có thể đảm nhận vị trí cố vấn từ xa ở tuổi hưu.
- Có nên bắt buộc tiêm vaccine đối với mọi người dân?
Còn tuỳ đó là vaccine gì, và hiện nay quy tắc này vẫn đang được áp dụng. Một số vaccine bắt buộc và khuyến cáo, số còn lại là lựa chọn cá nhân, nhưng tôi không thể nói cụ thể, vì đó không phải chuyên ngành của tôi; trước khi quyết định thì mỗi người nên tìm hiểu ở những nguồn thông tin chính thống.
- Có nên cấm xe máy trong nội đô các thành phố lớn?
Vấn đề là cơ sở hạ tầng và vật chất chưa đủ để người dân có thể thoải mái sử dụng dịch vụ công cộng hay đi xe hơi riêng. Hiện tại, ngay cả vỉa hè cho người dân đi bộ cũng đã là một điều nan giải. Xe máy vẫn là giải pháp linh hoạt: giao hàng, chở khách, đi học, đi làm, đưa đón con nhỏ, đi chơi… Xe đạp cũng có thể giúp đi qua ngõ ngách hay phù hợp cho các đoạn đường ngắn, nhưng tất cả mọi phương tiện vẫn đi chung trên một con đường, xung quanh luôn có những công trình xây dựng, quán ăn, cơ sở sản xuất…, nói ngắn gọn là trên đường và bên đường có đủ thứ; thời tiết (và thời trang) cũng không cho phép đạp xe thoải mái.
- Nghề influencer (người ảnh hưởng) có phải là một nghề nghiêm túc không?
Nghề chính đáng nào cũng đáng trân trọng, với điều kiện người làm nghề cần đặt cái tâm, cái đức lên hàng đầu. Có thể có những định nghĩa khác nhau về sự nghiêm túc, với tôi đó còn là tôn trọng pháp luật, không ngừng nâng cao kiến thức và mang đến những giá trị tích cực cho cộng đồng. Đặc biệt, người ảnh hưởng không nên được cho phép quảng cáo các loại sản phẩm ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, như thuốc, sữa,… thậm chí là thực phẩm, trừ khi họ có học thức tương xứng được công nhận trong những lĩnh vực này.
Có những người vì “phổ biến” hơn mà bỗng dưng nắm “quyền lực” trong tay. Tôi dùng từ “phổ biến” là vì không phải người ảnh hưởng nào cũng tài năng, để “quyền lực” trong ngoặc kép vì nó được thổi phồng quá mức.
Để cải thiện điều này, vẫn luôn là câu chuyện giáo dục. Cần phải có nền tảng giáo dục cơ bản vững chắc, để không phải học cao học rộng vẫn có thể phân biệt đúng sai những vấn đề thường gặp, từ những suy luận của bản thân chứ không a dua theo sự hào nhoáng phù phiếm. Thích ai đó ở một vài điểm, họ có khả năng trong một số lĩnh vực nhất định, nhưng không phải họ nói gì cũng đúng, làm gì cũng hay.
- Có nên bỏ thi vào lớp 10 công lập tại các thành phố lớn?
Rất nên. Mong rằng trong những năm tới nhiều trường học mới được xây dựng để các em được phổ cập kiến thức tới hết cấp 3, chất lượng giáo dục ngày càng nâng cao và không kém phần quan trọng là sẽ có nhiều không gian cho hoạt động thể chất, văn hoá, nghệ thuật. Kiến thức và sức khoẻ là sự đầu tư không bao giờ thua lỗ.
- Việc nhiều bạn trẻ “ngại yêu – ngại cưới” có phải là một vấn đề xã hội đáng lo?
Rất đáng lo ngại, vì điều này dần phá vỡ hạt nhân xã hội truyền thống, nhưng lại là quyền tự do cá nhân của mỗi người. Nhiều khi đó không hẳn là sự ích kỉ, cái tôi cao, mà do những vấn đề phải đương đầu và nhiều sự cám dỗ không cưỡng lại được.
- Có nên đánh thuế bất động sản thứ hai trở đi để hạn chế đầu cơ?
Rất nên. Càng ngày khoảng cách giàu nghèo càng nới rộng, người giàu sở hữu hàng loạt bất động sản trong khi nhiều người có mức lương tốt dù có tiết kiệm cả đời cũng không mua nổi một căn hộ, kéo theo nhiều hệ luỵ xã hội khác.
- Thế hệ Gen Z đang làm thay đổi môi trường làm việc như thế nào?
Thế hệ Gen Z đang tạo nên một trường năng động hơn nhưng “nhảy việc” cũng thành trào lưu, khi cái tôi của họ lớn lên rất nhiều. Ngày nay công việc cạnh tranh hơn và họ cũng không âm thầm chịu đựng nữa, mà quyết thay đổi môi trường bất chấp những thử thách phía trước.
Tôi không phải Gen Z nhưng so với Gen Y của tôi, tôi thuộc diện nhảy việc khá nhiều. Nó không phù phiếm kiểu “tớ thích thì tớ nghỉ thôi”, mà luôn có lý do. Mang tính cảm xúc, mang tính lý trí, hoặc cả hai. Điều gì có thể làm tôi chung thuỷ với công việc? Tình đồng nghiệp, tính bình đẳng, sự tôn trọng, lắng nghe, cùng chí hướng, phối hợp chặt chẽ. Đó không phải là đòi hỏi hoang đường, nhưng dường như hơi khó trên thực tế.
- Có nên cho phép cá cược thể thao hợp pháp ở Việt Nam?
Tôi nghĩ có nên, mặc dù ban đầu có thể gây áp lực cho các vận động viên, nhưng sau này sẽ quen và mối quan hệ giữa thể thao và người hâm mộ sẽ trở nên hấp dẫn hơn. Nói ra điều này không phải tôi cổ xuý cờ bạc, mà tôi thấy nhiều nước có cho phép cá cược thể thao và có khung pháp lý rõ ràng đối với hình thức này. Và… nó có thể khiến những người nghiện cờ bạc không chỉ tỉnh táo, văn minh hơn ở mảng này mà còn thay đổi theo hướng tích cực hơn ở các mảng khác.
- Có nên áp dụng hình thức học 4 ngày/tuần ở trường phổ thông?
Vẫn là vấn đề cơ sở hạ tầng và sự cám dỗ của thiết bị công nghệ. Các em, đặc biệt ở thành phố, ít không gian hoạt động ngoài trời, thời gian không đến trường không có sự giám sát của phụ huynh dễ dẫn đến sa đà vào game, mạng xã hội…
- Có nên thắt chặt việc cấp bằng đại học và sau đại học ở các trường tư?
Trước khi trả lời câu hỏi này, tôi phải nghĩ xem “thắt chặt” nghĩa là thế nào. Mà có khi chẳng cần suy nghĩ, giáo dục lúc nào cũng phải thắt chặt về chất lượng. Vấn đề là liệu những người cần cân nảy mực có luôn dạy chất lượng và đánh giá đúng trình độ của sinh viên không, và ai đánh giá chính những người cầm cân nảy mực?
- Người nổi tiếng có trách nhiệm xã hội tới đâu với lời nói và hành động của họ?
Là người nổi tiếng thì đương nhiên trách nhiệm xã hội sẽ lớn hơn, do những lời nói, hành động của họ lan truyền và tác động đến nhiều người hơn. Họ có được hào quang, tiền bạc nhờ người hâm mộ thì cũng phải đáp lễ bằng cách mang đến những giá trị tốt đẹp cho cộng đồng.
- Có nên hợp pháp hoá hôn nhân đồng giới ở Việt Nam?
Tôi không biết việc này đã được hợp pháp hoá chưa, nhưng thấy nhiều nghệ sĩ đã công khai đám cưới và bạn đời của mình. Cá nhân tôi tôn trọng cộng đồng LGBTQIA+ bởi đó hoặc là xu hướng tự nhiên, hoặc là sự biến đổi tâm sinh lý trước môi trường, bối cảnh xã hội.
Giới tính là một trong những điều quan trọng nhất của mỗi cá nhân, tôi thuộc về số nhiều nhưng không vì thế mà coi thường, bài trừ số ít. Giả sử mổ xẻ tất cả các yếu tố trong một con người, chắc hẳn tôi, bạn, hay rất nhiều người, cũng có những khía cạnh thuộc nhóm thiểu số.
Tôi quen biết một số người thuộc cộng đồng này, tất nhiên không đủ số lượng để đưa ra nhận xét chung, nhưng theo góc nhìn của tôi, những người đó đều khéo kéo, tinh tế, có chiều sâu cảm xúc và kiến thức.
- Có nên bắt buộc học sinh học kỹ năng sống như môn chính khóa trong nhà trường?
Rất nên, nhưng vấn đề là phải dạy nghiêm túc và đầy đủ. Kỹ năng sống bao gồm nhiều mảng quan trọng, thiết thực để có cuộc sống an toàn, tốt đẹp, chất lượng hơn.
- Người Việt có đang quá lệ thuộc vào mạng xã hội để thể hiện quan điểm cá nhân?
Có. Nó luôn là con dao hai lưỡi, lưỡi lợi là có một nơi miễn phí giữa chốn đông người để thoả chí tự do ngôn luận, chia sẻ cuộc sống, sự hiểu biết…, lưỡi hại cũng chính là những yếu tố đó. Và cũng vì lý do này mà tôi đăng riêng những bài viết dài trên đây thay vì mạng xã hội.
- Có nên hợp pháp hoá cái chết nhân đạo (euthanasia) tại Việt Nam?
Tôi từng được hỏi câu hỏi này trong một bài thi tiếng Ý quan trọng, cách đây cũng khá lâu rồi, về trường hợp của Eluana Englaro. Giờ thì tôi chưa muốn trả lời câu hỏi này.
- Việc người trẻ lựa chọn không sinh con có nên bị xem là “ích kỷ”?
Chưa hẳn, như ở câu số 8 tôi nói đến, có những rào cản như tâm lý, tài chính, môi trường, xã hội. Gia đình là tế bào của xã hội và hạnh phúc gia đình góp phần tạo nên một xã hội lành mạnh, nhưng xã hội ngày càng trở nên phức tạp và nảy sinh nhiều thách thức.
- Người Việt có đang thiếu niềm tin vào các dịch vụ công?
Lâu rồi tôi không nghe ai phàn nàn gì. Về cá nhân, tôi thấy dịch vụ công đang ngày càng được cải thiện. Chẳng hạn, căn cước và hộ chiếu của tôi được thực hiện rất nhanh, thậm chí tôi không phải đến tận trụ sở làm, mà chỉ cần đăng thông tin, gửi và nhận qua dịch vụ chuyển phát nhanh.