Nhân chuyện Google hiểu nhầm ghê gớm 6 “từ vàng” của mình, tôi có đôi lời muốn giãi bày. Vừa là để bật mí tí tâm tư, vừa là ca ngợi sự phức tạp kinh hồn nhưng thú vị khủng khiếp của tiếng Việt.
Đây là tư duy của ông Google (cũng chẳng trách ông được, vì ông chỉ đi nhặt thứ phổ biến nhất, trong khi tiếng Việt thì “đỏng đảnh như chiếc lông vũ trong gió” – ví von mượn từ Rigoletto của Giuseppe Verdi, nguyên văn là “la donna è mobile qual piuma al vento”):
- TINH: planet (hành tinh)
- TÌNH: love (tình yêu)
- TÍNH: count (tính toán)
- TỈNH: province (tỉnh thành)
- TĨNH: static (tĩnh tại)
- TỊNH: net (thực)
Còn đây là “chuẩn” hoặc “phương châm” hoặc “triết lý” hoặc “mục đích sống” hoặc “niềm ngưỡng mộ” hoặc gì gì đó của tôi mà tôi không biết gọi chính xác như thế nào, có lẽ lúc thế nọ lúc thế kia, nhưng nôm na là tôi thích 6 từ ấy (khi cảm xúc dâng trào thì lời lẽ bay lượn tứ tung như muôn cánh bướm trên đồng hoa xuân). Tôi không sống chuẩn, thường xuyên mắc lỗi lầm, kiến thức còn non kém,… nhưng ít ra đó là những điều tôi luôn muốn hướng tới và cố gắng thực hiện trong công việc, hành động. Mỗi trong 6 từ lại bao hàm/ tương ứng nhiều nghĩa, tôi chỉ chọn một số đại diện và ba hoa đôi lời.
TINH
- Tinh tế (sophistication)
- Tinh tường (distinction)
- Tinh thông (expertise)
- Tinh khôi (pureness)
- Tinh thần (spirit)
TÌNH
- Tình thương (affection)
- Tình bạn (friendship)
- Tình yêu (love)
- Tình ái (amorousness)
TÍNH
- Tính toán (think)
- Tính người (humanity)
- Cá tính (personality)
TỈNH
- Tỉnh táo (consciousness)
- Tỉnh ngộ (enlightenment)
TĨNH
- Tĩnh tâm (calm)
- Tĩnh mịch (silence)
TỊNH
- Thanh tịnh (tranquillity)
Không ai có ngay những điều này mà trước hết cần có trái tim, sau đó quan sát, học hỏi, va chạm, rèn luyện, tích lũy kinh nghiệm qua không gian và thời gian. Đang viết dở những dòng này thì tôi vô tình đọc cuốn Chủ nghĩa khắc kỉ và có cảm giác như hầu hết những tiêu chuẩn trên phù hợp với lối sống đó (liệu người khắc kỉ có yêu “tình ái”?). Trong nhiều năm, cứ nghe thấy Văn, Triết, Sử là tôi lại lại hoang mang, tạm phỏng đoán đó là do môi trường, quan niệm, giáo dục đưa đẩy, nhất là trong đó có những mệnh lệnh bị ép buộc tuân theo (tôi ước mình từng đủ khả năng chống chế). Giờ đây, tôi không phải học thuộc lòng để thi thố, đã thế còn được tự chọn nội dung để xem để đọc, cảm nhận do mình, tư duy ở mình, phân tích lý lẽ cũng tại mình, tự dưng thấy yêu Văn, Triết, Sử biết bao! Thực ra thì tôi chưa đọc nhiều, mới một vài cuốn đi mượn từ thời thơ ấu và một phần trong số những cuốn sách mà tôi có. Sẽ lan man chuyện đọc sách trong bài khác.